Yeniden Kullanım Mimarisi 101 – Evrim, Tanım ve Örnekler

Yeniden Kullanım, tarih ve modernleşmenin ortasında buluşmaktır.

Belli bir ülke, yer ya da yapı kendi hikayesini yaratmaya ve tarihte bir yer edinmeye başlamış, kolektif hafızaya kök salmış ve dolaylı olarak onu üretmiştir. Seyahat ettiğimizde, bir yerlere gittiğimizde, belirli bir şehrin veya ülkenin sahip olduğu benzersiz nitelikleri görebiliriz. Bazılarının benzer dilleri, kültürleri ve yaşam tarzları olduğunu fark etsek bile, bir yerde bulabileceğiniz ama diğerinde bulamayacağınız bir şey mutlaka vardır, ve bu da gittiğiniz yerin geçmişinden kaynaklanmaktadır. 

Gittiğimiz bu yerlerde yapılardan okuyacağımız tarihi bilgiler vardır. Geçmişin izlerini gördüğümüz binaların korunması, günümüzde tekrar kullanılabilir hale getirilmesi Yeniden Kullanım ya da Adaptive Reuse olarak adlandırılır. Günümüzde belirli bir yerde bulunan binalar, medeniyetinin başladığı, ilerleyip dönüştüğü zaman ve tarihi, tarihin simgesel yapılarını temsil ediyor. Bu yapılar içinde yaşadıkları topluluğun kolektif hafızasında yer alır. Toplumun geleceği için, geçmişin izlerine hâlâ tanık olabilmek için bu yapılara büyük önem verilmelidir. 

“Eskiyi restore etmek ve gelecek için yeniden kullanmak”

Dünya Savaşları'ndan etkilenen yapılardan doğal afetlere ve ağır sanayisizleşmeye kadar dünya hızla gelişiyor ve değişiyor, bu da genellikle gözden kaçırdığımız binaları, kurumları arkalarında bırakıyor.

Eski bir yapının restorasyonu, devlet veya işletmeler tarafından büyük avantajlar ortaya çıkmaya başladıkça dikkate alınmaya başlar, ufkumuzu açarız, tarihimizin korunmasını teşvik etmek için tarihi binaları hayata kazandırmak için adımlar atarız. 

YENİDEN KULLANIMI etkileyen faktörler

Aşağıda bu fenomeni etkileyen bazı faktörler bulunmaktadır:

• Topluluğun, tarihi yapının sosyal değerine gösterdiği ilgi.
• Potansiyel kullanımının belirlenmesi, yapının yakın zamanda meydana gelen değişiklikler nedeniyle maruz kaldığı fiziksel hasar, gelecekteki gelişme potansiyeli. 
• Yapının karakterini ve amaçlanan yeni kullanımını ve birbirlerine uygunluğunu araştıran çalışmalar
• Sokak manzarasının tarihsel önemi. Aynı yer, topluluğa adapte halindeydi ve birleşik bir yaşam biçimi oluşturuyordu; bu yüzden geçmişteki farklı bir davranış bugünü büyük ölçüde etkileyebilir. 
• Yapı ve çevresinin topografik konumu, iklimi 

Ekonomik büyüme, günümüzün en önemli konularından biridir. Modernleşme ve teknolojinin gelişimi ile  bağlantılıdır. 

Sürdürülebilir kalkınma, tarihsel koruma ve modernizasyon arasındaki en duyarlı çözüm yollarından biridir. Sürdürülebilirlik, kalkınma hedeflerine ulaşma çabasında yanıt verilmesi gereken çok çeşitli konulara sahiptir. Hedeflerden bazıları genellikle yeniden kullanım/geri dönüşüm endüstrisi ile bağlantılıdır, ancak yenilik ve altyapı, ekonomik büyüme, şehirler ve toplum gelişimi, sanitasyon süreçleri ve enerji üretimi için tedarik bu süreçte önemlidir. Bahsedilen bu hedefler geçmiş ve geleceği, çevrenin durumunu ve ekonominin durumunu dengelemede büyük rol oynamaktadır. Dünyanın dört bir yanındaki profesyoneller, gelecek nesiller için daha karlı yeni malzemeler yaratma girişiminde atıklar ve kullanılmış malzemeler arasındaki sorunları çözmek için yenilikçi yollar aramak için çok çalışmaktadır, böylece sınırları zorlamaktalar ve kullanılmayan yapılar, malzemeler için seçenekler yaratarak çok sayıda uyarlanabilir yapı ya da malzeme imkanları sunmaktadırlar.

Etkileri, dikkat çekici tasarımları, önceki yapım yöntemleri ve nispeten farklı yapı malzemeleri nedeniyle tarihi karakteri olan yapılar büyük bir önem taşımaktadır.

Eski yapıların yeniden kullanım durumunu etkileyen faktörler vardır. Bunlar;

• Mevcut malzemelerin yeniden kullanımı, fiziksel durumu ve çürüyen bileşenlerin tespit edilmesi. Sitenin fiziksel durumu ve yapının kendisinin fiziksel durumu. Yani kullanılmadığı süre içerisinde çürüme ve tahribattan etkilenen parçalar varsa topluluğun mevcut ve gelecekteki bina yönetmeliklerine uymak için binanın hangi bölümünün değiştirilmesi gerektiğini kontrol etmek.
• Kaynaklar ve tüm yeni malzemeleri üretme ihtiyacı - buna bir örnek, ahşap bileşenlerin mevcut durumudur. Eski zamanlarda kullanılan ahşap parçaları, bugün piyasada mevcut olandan daha da güçlü olabilir. Ahşabın bir malzeme olarak bu dayanıklılığı, zaman içinde oldukça değişkendir ve durumu, bir binanın yeniden kullanılması ve uyarlanması olasılığını büyük ölçüde etkiler.
• İnşaat sırasında enerji, iş gücü ve makine kullanımının azaltılması.
• Toplam yıkımın getirebileceği çöpleri azaltmak.
• Şirketin veya sahibinin yeni bir yapı inşa etmesi için gereken fonları en aza indirmek.
• Her projenin ekonomik maliyeti vardır. Bazı profesyoneller, eski bir binayı yenilemek veya uyarlamak yerine muhtemelen yeni bir bina inşa edeceklerdir, çünkü bu, maliyetleri büyük ölçüde artırabilir, ancak bir Kanadalı geliştiriciye göre, eski bir binayı yeniden kullandığımızda genel tasarruf yüzdesi %10 ila 12 arasındadır.
• Yeniden kullanılan binaların yeni gelişmeler kadar karlı olamayacağına dair araştırmanın yapılması.

Yukarıda belirtilen konuların tümü, tarihi yapıların uyarlanması için belirli bir hedefe ulaşmak için kapsamlı bir şekilde incelenmelidir.

Yeniden Kullanım Avantajları

• Tarihi mekanların genellikle topluluğun merkezinde yer aldığını görebiliriz. Bu, olağanüstü fırsatlar açmaktadır ve doğal olarak, halihazırda oluşturulmuş olağanüstü altyapıyı garanti etmektedir.
• Tarihi yerler paha biçilemez değerdedir. Yüzlerce yıllık varlığı ve turizmi teşvik edebilecek dikkat çekici tasarımlardır.
• Modern inşaat gelişmelerine kıyasla her dönemin kendi yapım yöntemi ve ayrıntılı tasarımları vardı, bu bugün tamamen yeniden üretilemez.

Adaptasyon ve yeniden kullanım fenomeninde çeşitli olumsuz durumlar:

• İhmal edilen ve malzemenin çürümesi nedeniyle yok olan tarihi yerler.
• Politikaların çevre ve tarihi yerler için güvenli olmadığı durumlar.
• Yapı yeri için yeni teklifler projelendirildiği durumlar.

Avustralya hükümeti, Yeniden Kullanımın büyük önemini vurgulayan bir kitapçık yayınlamıştı. Diğer insanların zihnini açmayı ve yapılı çevremizi korumanın farkında olmayı amaçlamışlardır. Eski yapıları yeniden kullanmak için sundukları amaçları dünyanın geri kalanı için de geçerlidir, bu çaba kendi kültür ve çevre varlıklarımıza bağlı kalmamıza, geçmişi korumamıza ve vatandaşlara adaptasyon ve yeniden kullanım konusunda ilham vermemize yardımcı olmalıdır.

Orijinal amacına uygun olarak restore edilen, özgün tasarımını koruyarak işlev gören bir bina, Adaptive Reuse'un en başarılı projelerinden biri olarak kabul edilebilir. İnsanların tarihi yapıyı görmelerini sağlamak, yeni girişimi eski yapı ile özdeşleştirmek, mekanın hafızasını sitenin mevcut durumu ile özdeşleştirmek, şehrin kendisinde bir aidiyet duygusu oluşturmaya fazlasıyla yardım olmaktadır.

Bahsedilen Avustralya broşüründe, sitenin miras değerlerinin yok edilmemesi veya kaybolmaması için ele alınması gereken standart kriterler vardır.

Standart Kriterler

• Cesaret kırıcı Faradizmler - binanın arka kısmının yıkılmasına atıfta bulunur ve sadece cepheyi korur.
• Çağdaş Tasarımlara Karşı Tarihi Tasarımların Kötü Taklidi – bu, orijinal tasarımı onarmak yerine eskiyi taklit etmeye çalışan yeni modern tasarımları ifade eder.
• Yeni kullanımın orijinal kullanımına uygun olarak değerlendirilmesi.

Eski Bir Yapıyı Yeniden Kullanmanın Faydaları

Çevresel faydalar

Eski bir binanın önemli etkisi, yeni bir bina tarafından üretilemez, çünkü daha önce onu canlandıran insanların hafızasından, deneyim ve bilgisinden koparılmıştır.

Tarihi bina ise çevredeki insanlar için faydalı olan yapı ve peyzaj tasarımı ve olanaklarla birlikte benzersiz bir kimliğe dönüşür.

Yeniden kullanım, şehir başına bir numaralı hedeflerimizden biri olsaydı, sahip olduğumuz her şeye, binalara ve yerlere değer verseydik, kaynaklarımızdan, malzemelerimizden, inşaat ve işleme zamanından çok daha fazla tasarruf edebilirdik; her seferinde her şeyi yeniden başlatmak bir seçenek olmamalıdır.

2001'deki Avustralya araştırmalarına göre, yeni bir bina inşaatı aşağıdakilerden sorumlu olacaktır:

• %40 yıllık enerji ve hammadde
• %25 odun hasadı
• %16 su kaynakları
• %44 çöp sahası
• %45 karbondioksit üretimi
• Sanayileşmiş bölgelerden kaynaklanan toplam sera gazı emisyonlarının %50'si

Eski binaları ve içerdiği malzemeleri yeniden kullanırken, bu mirası yıkmamız halinde muhtemelen boşa harcanabilecek enerji için yaklaşık %95 tasarruf tahmini var.

Sosyal yararlar

Sürekli gelişen ülkelerin şimdiki statülerini nasıl aldıklarını merak edebiliriz, bunu nasıl yaptıklarını merak ediyoruz, o istikrarın zirvesine ulaşmak için araştırma yapmamız gerekiyor ve araştırma yaparken tarihi yapılara çok fazla değer verdiklerini fark edeceğiz. 

Miras alanlarının, büyümelerinin ve gelişmelerinin ötesinde hayatta kalmasıyla tanınırlık kazandılar. Bugün bu miras alanlarının gelecek nesiller için şehirlerini nasıl yönetmeye devam edeceğini, teknolojinin gelişmeyi sağlayacağını ve var olan kaynakların korunmasının büyüyen tarihimizi zenginleştireceğini görüyoruz. Tarihin yokolmasına izin vermemeli, mevcut tüm işlevsel yerleri uyarlamalı ve yeniden geliştirmenin getirdiği büyük değişikliklerden korumalıyız.

Welcoming change while we preserve the past.

Kaynak: https://www.architecturelab.net/adaptive-reuse/